Demokratija na Istoku

Obadve danasnje DPS ce, po svemu sudeci, nastaviti svoju borbu za politicki kontinuitet i nasledje ranije partije, valjda zbog uverenosti, moguce i tacne, da ce to imati vazan odjek u birackom telu

Pise: Srdjan Darmanovic

Od kada se 11. jula ove godine na sjednici svoga Glavnog odbora raspala vladajuca Demokratska partija socijalista, u Crnoj Gori imamo jednu nesvakidasnju situaciju koja ne samo sto nije normalna i uobicajena, nego je cak i protivna nasim zakonskim resenjima, da postoje dvije partije potpuno istoga imena, da se kao takve svakodnevno obracaju gradjanima, da koriste iste partijske ambleme i zastave, te da su na predsjednickim izborima dvojica glavnih konkurenata fakticki bili kandidovani od te dvije stranke, jednog istog naziva. Iako su biraci pokazali da prave jasnu razliku izmedju kandidata ovih po imenu istih partija, situacija u kojoj dvije partije funkcionisu pod istim nazivom i simbolima u svakodnevnoj komunikaciji nije nimalo jednostavna i izaziva niz, u najmanju ruku, tehnickih poteskoca. Tako npr. umjesto da se politicke partije na prvi pogled razlikuju po svome nazivu, u nas politicki govor uveden je, kao dio formalnog predstavljanja stranke (!), dodatak “...koju zastupa i predstavlja...", kako bi se partije, buduci istog naziva, razlikovale ne po svome, vec po imenu dejstvujuceg predsjednika!

Iako sve izgleda i zvuci prilicno nadrealno, jasno je da je zadrzavanje istoga naziva od dvije, sada vec po svemu razlicite partije, samo dio borbe za pravno i imovinsko nasledje nekada jedinstvene, velike, mocne i bogate vladajuce DPS. U toj borbi, obadvije partije istoga imena nastoje da ubijede gradjane kako je sa stanovista pozitivnog prava samo njihova stranka legalna i legitimna, a kako je druga “secesionisticka" i “otpadnicka", te da ona (ta druga) i nije partija nego “grupa" za koju se zapravo ne zna ni sta je. Pri tome jedni koriste pravne argumente - da su u momentu raspada imali ubjedljivu (dvotrecinsku) vecinu na Glavnom odboru, najvisem organu partije izmedju dva kongresa, dok se drugi pozivaju na politicke argumente - da su predsjednicki izbori pokazali gdje se nalazi ubjedljiva vecina birackog tijela nekadasnje jedinstvene stranke.

I jedni i drugi ne pretenduju samo da su naslednici u pravnom smislu, sto je razumljivo jer donosi opipljive koristi, vec i da su politicki naslednici DPS-a i to jedini “pravi", oni koji su ostali na “izvornom" programu i politici bivse vladajuce stranke, dok se druga strana smatra “revizionistickom" i “renegatskom". Apsurd ove situacije s bivsom crnogorskom jedinstvenom vladajucom strankom je, medjutim, u tome sto danas kada pod istim imenom, imenom DPS- a, djeluju dvije partije i kada se obadvije svakodnevno bore da dokazu svoju “pravovjernost" i direktni politicki kontinuitet s bivsom strankom, DPS zapravo vise ne postoji na politickoj sceni Crne Gore. Postoje isti nazivi, postoje ista poznata lica, postoje isti simboli, vali vise nema DPS-a. Cak bi se, u sali, moglo reci: sto je u Crnoj Gori vise demokratskih partija socijalista, to je manje DPS-a! Ovo otuda sto se obadvije nove partije koje jos uvijek nose oznaku “DPS", od nekadasnjeg DPS-a u mnogome razlikuju, ma koliko nastojale da naglase svoj programski i politicki kontinuitet s ranijom jedinstvenom strankom.

Nekadasnja jedinstvena vladajuca partija, koja je pod imenom najprije SKCG, a zatim DPSCG, i s manjim ili vecim programskim, politickim i kadrovskim kontinuitetom vladala Crnom Gorom u poslednjih devet godina, bila je tzv. hegemona ili dominantna stranka u visepartijskom sistemu Republike. Ovaj je sistem, upravo zbog hegemonije DPS-a, uspostavljenog kroz manje-vise slobodne, ali uglavnom ne i postene (fer) izbore, kao i putem drugih poznatih sredstava za sticanje i odrzanje vladavinskog monopola, vise imao formalna nego stvarna demokratska obiljezja. Jedinstvena DPS je, suprotno od mnogih pojednostavljenih gledista da se prosto radi o “(neo)komunistickoj" partiji, bila jedna slozena partija isprepletanih kako grupnih, tako i licnih interesa, pa samim tim i vrlo heterogenih ideoloskih i politickih unutarpartijskih strujanja, u kojoj je nacin vladavine prije bio oligarhijski balans i oligarhijski kompromis, nego autokratska vlast jednog covjeka, kao npr. u SPS. Zbog svoje heterogene unutrasnje strukture i heterogene podrske birackog tijela, ona je mnogo prije i mnogo vise bila partija vlasti, nego ideoloska partija. Njena heterogenost tjerala ju je na to da se obraca najsiroj populaciji, a ne nekom specificnom socijalnom sloju, tj. da bude tzv. catch-all partdz, pa je u svom politickom djelovanju, gotovo u svim vaznim pitanjima, nastojala da se predstavi i da vlada kao stranka centra.

Sta god radila, kakvu god politiku zastupala i kakve god ucinke proizvodila, ona je narocito isticala da stoji u sredini - izmedju independista i unitarista, izmedju “zelenasa" i “bjelasa", izmedju kapitalizma i socijalizma, izmedju pacifizma i ratnog patriotizma, izmedju prozapadne (proevropske) opcije i politike tzv. nacionalnog dostojanstva, izmedju potpune potcinjenosti Milosevicu i antimilosevicevske politike, izmedju rigidnog autoritarizma i pune demokratije, izmedju klasicnog populizma i politickog elitizma. Ova “centristicka" taktika bila je, zavisno od perioda, nekada puka fraza i najobicnije demagosko pokrice za losu politiku, a nekada stvarni pokusaj da se opreznim koracima naprave neki pomaci naprijed. No, sta god da je od ovoga dvoga prevladavalo, imidz “stranke centra i stabilnosti" bio je jedan od glavnih izvora dugogodisnje vlasti ondasnje velike i jedinstvene DPS.

Danasnje dvije partije koje se nazivaju “DPS", ne samo sto su i formalno nastale raspadom stvarne DPS, nego simbolicno olicavaju slom heterogene velike partije koja je centristickom “ni-ni" ili “i-i" politickom formulom mirila razlicite orijentacije i frakcije u sopstvenom organizmu. Politika danasnjih novih partija, nastalih iz nje, predstavlja zapravo okretanje ili naginjanje ka jednoj od onih opcija sto ih je ondasnja jedinstvena partija svojevrsnom alhemijom mirila i pretvarala u razne oblike centristicke politike. Tako npr. jedinstvena DPS nikada nije bila u toj mjeri prozapadna (proevropska), prokapitalisticka, procrnogorska, antimilosevicevska, antiratna i prodemokratska, kakva je danas, barem prema svojim verbalnim opredjeljenjima, pa i nekim konkretnim potezima, Djukanoviceva DPS.

Jedinstvena DPS bila je katkada i sve ovo, ali uvijek od slucaja do slucaja, uvijek prema konkretnoj potrebi, uvijek nestabilno i sa zaokretima koji bi ove kratkotrajne uzlete vracali unazad. Lidere sadasnje Djukanoviceve DPS tesko je i zamisliti u danasnjoj ulozi i s danasnjim stavovima jos samo do prije godinu dana. Jednako tako, jedinstvena DPS nije nikada bila u toj mjeri antizapadna (antievropska), antikapitalisticka, prosrpska (“projugoslovenska"), promilosevicevska, populisticka, okrenuta politici “nacionalnog dostojanstva", kakva je danas, prema svojim verbalnim iskazima, a i mnogim konkretnim potezima, Bulatoviceva DPS. Jedinstvena DPS bila je, takodje, katkada (narocito u prvoj, “ratnoj" fazi) i sve ovo, ali takodje sporadicno, prema potrebi i s uobicajenim zaokretima ili ublazavanjima. Momira Bulatovica, uz sav njegov karakteristicni demagoski, i “narodni" politicki govor, tesko je iz perioda jedinstvene DPS, a narocito iz vremena rijetkih susreta sa poznatim svjetskim drzavnicima, porediti s danasnjim politicarem koji bez zazora i rezerve podrzava politiku izolacionizma i napustanja medjunarodnih konferencija i omalovazava kljucne medjunarodne finansijske institucije i vodece svjetske lidere. Ukratko, ni jedna ni druga partija danas ne lice na “sebe", naravno svaka na svoj nacin.

Uprkos tome, obadvije danasnje DPS ce, po svemu sudeci, nastaviti svoju borbu za politicki kontinuitet i nasledje ranije partije, valjda zbog uvjerenosti, moguce i tacne, da ce to imati vazan odjek u birackom tijelu. Prirodno bi, medjutim, bilo da, zajedno s politikom, ove partije napuste i nekadasnji naziv i promijene ga u skladu sa svojim novim politickim izgledom i opredjeljenjima, te tako ucine formalnim stanje koje je fakticko - da u Crnoj Gori sustinski vise nema Demokratske partije socijalista.