Zapisi iz mracnih vremena

Dva osnovna temeljna postulata na kojima zapadna drustva zasnivaju svoj prosperitet, ali i opstanak, jesu modernizacija i postovanje individualnosti. A upravo to su najopasniji neprijatelji onih drus tava koja su duboko zagledana u proslost i opsednuta mitovima o kolektivizmu

Pise: Filip David

Zapad je u politickoj i ideoloskoj terminologiji kao i u mitologiji naseg svakodnevnog zivota identifikovan kao podrucje materijalnih bogatstava ali i moralne raspojasanosti odakle nailaze mnoga zla. Tu su, kako pisu i govore nasi mislioci i analiticari, centri raznih politickih i ekonomskih mahinacija, tu je izvoriste socijalne nepravde, dehumanizacije, mnogih oblika perverzije duha i tela. Ne tako davno, emigriranje na zapad iz ekonomskih ili politickih razloga bilo je ravno najtezem izdajstvu. Gledati blagonaklono na Zapad, biti "zapadnjak" znacilo je samoga sebe proglasiti drzavnim i na rodnim neprijateljem. Ziveti na Zapadu znaci opstajati u leglu poroka. Zapad olicava obilje, ali obilje u predvorju moralnog, duhovnog i intelektualnog pakla. "Unutrasnji neprijatelji" su, takodje, g otovo uvek povezani svojom delatnoscu sa Zapadom, oni su u sluzbi najmracnijih sila koje tamo obitavaju, a sintagma "prozapadno orijentisan" i dan-danas ima losu konotaciju i izaziva podozrenje.

Nedavno ubistvo trinaestogodisnjeg decaka, Roma, u jednoj od centralnih beogradskih ulica, motivisano iskljucivo rasistickim razlozima i usponom ekstremne desnice, u preteznom broju medija i komentar ima odredjenog broja sociologa i politicara protumaceno je pogubnim uticajem Zapada, jer su "losi momci", skinhedsi, proizvod zapadne kulture, a u nas su samo uvezeni kao sto su uvezeni i prostitucij a, ulicno nasilje, finansijske mahinacije, korupcija...

Zapad je mesto odakle polaze medjunarodne zavere (nikada sa Istoka), gde se ne cene osecanja nego samo interesi, deo sveta koji je zbog svojih grehova osudjen na umiranje (Spengler: "Propast Zapada" - omiljena literatura srpske desnicarske elite).

Sta se zapravo krije iza te nelagodnosti, iza tog straha od Zapada? Da li je to samo uspela politicka i ideoloska manipulacija, ili je i nesto vise, nekakva strpnja ciji su koreni u kolektivnoj ps ihi, u necem dubljem i trajnijem? Iduci ovim tragom mozemo uociti da su bitne i karakteristicne, sustinske odlike zivota gradjana Zapadne Evrope, u oprecnosti sa onim sto se na nasim prostorima podra zumeva pod pojmom kvaliteta zivota. Zapadna civilizacija odlikuje se dinamicnoscu, sposobnoscu za brzim promenama, pragmaticnoscu, tehnickim inovacijama, otvorenim drustvom, prilagodljivoscu novim si tuacijama. Nasuprot tome nalazi se ucmalost i zatvorenost nasega sveta, njegova averzija prema tehnoloskim revolucijama, brzim i kvalitativnim promenama, otpor znanju, a sklonost ka improvizacijama.

Nije zato neobicno da protivnici Zapada taj svet nazivaju satanskim. Oni u njemu vide racionalizovane svoje strepnje: protok informacija koje se ne mogu kontrolisati, proizvodnju koja prevazilazi pot rosnju, pragmaticnost, disciplinu, strogost u postovanju i primeni zakona. Naravno, zapadni svet ima svoju logiku zivota koja nije u svemu uzor. Ali o necem drugom je rec. Zapad je ogledalo nasih sla bosti, nase nemoci i naseg rasula, nasih mana od kojih kriticari i neprijatelji Zapada zele da nacine vrline. Ali to su takve mane od kojih je nemoguce stvoriti vrline.

Otuda duboka i trajna nesaglasnost, ociti nesklad sa osnovnim tekovinama zapadne civilizacije kojoj bi geografski ali i duhovno morali da pripadamo. Otuda mrznja prema tome svetu koji je drugaciji, u redjeniji i sredjeniji od sveta kojem mi pripadamo. Nasa letargija ne moze korenspondirati sa dinamizmom Zapadne Evrope. Nase fobije pripadaju jednom drugom podneblju, drugacijoj tradiciji i nasledju neke druge epohe i drugacije kulture. Nas prkos i inat pokazuju koliko preziremo taj svet koji bi da nas obuhvati svojom tehnologijom, proguta svojom racionalnoscu, smlavi svojom brzinom. On unistav a nasu sigurnost koja proizilazi iz dugogodisnje, vekovne uspavanosti, izolovanosti i nepokretnosti.

U njemu se ogledamo kao u iskrivljenom ogledalu. Izlaze poruzi i podsmehu nase frustracije i zebnje, nase nespokojstvo pred neprekidnim i stalnim promenama koje nas dovode do panike. Ustajale vode su nasa prirodna sredina, a svako talasanje uznemirava stanovnike barustine. To je strah zatvorene sredine pred iznenadjenjima i neocekivanostima koje donose otvorena drustva, strah plemenske svesti u sudaru sa modelima nesputanog misljenja. Zapad je, dakle, nesto mnogo vise od geografije, istorije, ideologije, mada je i od svega toga pomalo, pre svega i iznad svega je metafora drugog i drugacijeg , metafora poretka koji je multietnicki i multikulturan, neomedjen, ekspanzivan i eksplozivan.

Zapad simbolizuje gradjansko drustvo, njegove karakteristike, vrline i mane. drustvo, kakvo je nase, u kojem je gradjanski sloj stanovnistva potisnut na marginu i eliminisan iz javnog zivota, gde su preovladali elementi ruralnog, naturalnog i patrijarhalnog, mora osecati duboko zaziranje i neprijateljstvo prema svetu kojem je gotovo u svemu suprotnost, ciji je potpuni antipod, gde vise nisu bitn e rodjacke nego poslovne veze, gde su usmeno i epsko stvaralastvo, poverenje i generacijska vezanost za mitove, ustupili mesto novim komunikacijama, planetarnoj povezanosti, kompjuterizaciji, berzama , velikim bankama i mocnim kompanijama. Kako i na kom nivou ta dva sveta mogu da se razumeju, povezu i saradjuju? Tesko ili nikako.

Dva osnovna, temeljna postulata na kojima zapadna drustva zasnivaju svoj prosperitet ali i opstanak, jesu modernizacija i postovanje individualnosti. A upravo su to najopasniji neprijatelji onih drus tava koja su duboko zagledana u proslost i opsednuta mitovima o kolektivizmu. Zapad je njihov osvedoceni neprijatelj i to suceljavanje nadahnjuje ih negativnom energijom koja crpi svoju snagu iz stra ha i mrznje.

A svi oni koji sa takvim "neprijateljem" odrzavaju nekakve odnose - kulturne, ekonomske, porodicne, prijateljske - svrstavaju se u kategoriju sumnjivih, njihova lojalnost prema domovini se dovodi u p itanje, njihovo rodoljublje takodje, oni su na putu ili su vec postali "peta kolona", "izdajnici", "placenici". Novac koji stize sa Zapada je prljav, kao i ideje. Zapadne gradjanske demokratije ovde nisu nikada bile uzor, bar ne u onolikoj meri u kojoj su to bile istocne despotije. Na strahu od Zapada odrzavana je vlast, stvaran je odredjeni podanicki mentalitet, a onda je tako stvoren mentalite t taj strah produbljivao, sireci ga do iracionalnog i metafizickog. Zato nije cudo da je mnogim ovdasnjim intelektualcima, a i obicnom svetu, bliza i razumljivija utopija o nekakvoj novoj istocnoj im periji "od Vladivostoka do Knina" nego realnost koja je na dohvat ruke - postati sastavni deo demokratske i gradjanske Evrope.