Skoro sve do pocetka ovog veka trase i pravci puteva bili su uslovljeni, u najvecoj meri, prirodom zemljista. Duge recne doline i planinski prevoji korisceni su za saobracaj od najstarijih vremena.
Unutrasnjost Balkanskog poluostrva presecena je, u pravcu sever-jug i jugoistok, velikim udolinama koje se mogu nazvati uzduzne ili longitudinalne. One olaksavaju saobracaj izmedju dunavskih i dinarskih oblasti, s jedne, i egejskih oblasti, s druge strane. Najvaznije od ovih longitudinalnih komunikacija su: Morava–Marica i Morava–Vardar, koje vezuju Carigrad i Solun sa Beogradom. Kao jednostavna komunikacija i kao celina narocito je izrazena moravsko-vardarska udolina. Uporedo sa vardarskom udolinom najizrazitija paralelna udolina je Skoplje–Ovce Polje–
–Stip–Radoviste–Strumica, koja dopire do Orfanskog i Solunskog zaliva. Njena prednost u odnosu na vardarsku udolinu sastojala se u tome sto su izbegnuti tesnaci Vardarske klisure.
Prvi transverzalni put koji su (u 2. veku pre n. e.) izgradili Rimljani bio je Via Egnatia, isao je od Draca i okolnih oblasti dolinom reke Skumbije, preko Ohrida i Vodena u Solun, a odatle duz egejskog primorja vodio do Carigrada. Njegov nastavak – od Bitolja i Elbasana, kao i transverzalni put od Valone do Kostura i drugih mesta juzne Makedonije.
Glavna balkanska uzduzna komunikacija, Carigradski drum povezuje, na liniji Beograd–Cargigrad, prostrani Panonski basen i Srednju i Zapadnu Evropu s Bosforom i Dardanelima, nastavljajuci Savski i Dunavski put kao glavne zapadnoevropske i srednjoevropske magistrale ka jugoistoku. Otud ima ne samo medjukontinentalni nego i svetskoistorijski znacaj. Na toj liniji vodila je u Rimskom carstvu glavna uzduzna balkanska vojna komunikacija, Via militaris (u granicama nase zemlje prosecena 33, a istocno odatle izmedju 29. i 61. godine). Bila je to glavna komunikaciona arterija i docnijeg Vizantijskog i Osmanskog carstva. Ta je, najzad, magistrala, sa dve glavne uzduzne balkanske zeleznicke arterije, od Beograda ka Carigradu i moravsko-vardarskim krakom ka Solunu, dovrsena 1888. godine.
Sa dalmatinske strane, putevi Dubrovacki, Kotorski, Splitski i onaj od usca Neretve imali su takodje veliki trgovacki i kulturni znacaj u svim vremenima.
Jedan deo jadranskog primorja narocito je povoljan za veze sa unutrasnjoscu, jer je najvise uvucen prema istoku. To je deo obale gde se nalazi Medovski zaliv koji se moze nazvati Skadarska vrata. Osim toga, od Skadra do Kosova i moravske doline nailazi se na seriju potolina, razdvojenih dosta niskim precagama. Ovom serijom potolina isao je rimski put koji je polazio od Ljesa ka Lipljanu na Kosovu i Nisu, zatim Zetski put (Via de Zenta), put koji je vezivao Skadar sa Kosovom i dopirao do navedenih longitudinalnih puteva.
Na severu jadranskog primorja, polazeci od Kvarnerskog i Trscanskog zaliva i stare Akvileje, serija karsnih ulegnuca, prevoja i dolina vezuje more sa basenima Save i Dunava.
Vecina ovih prirodnih komunikacija koriscena je za promet svake vrste vec od najstarijih vremena. Tokom istorije njihov znacaj bice, razumljivo, razlicit. Turskim osvajanjem Balkana – u hriscanskim rukama ostao je uski primorski pojas – stari rimski put Via militaris, koji sada vezuje kapiju Evrope – Beograd sa prestonicom na Bosforu, postaje vojna komunikacija prvog reda.
Osvajanjem Budima (1541) i velikog dela Ugarske ovaj put ce dobiti znacajan produzetak i postace glavna saobracajna arterija evropskog dela Carstva. Njime ce, sve do poraza pod zidinama Beca (1683), turska vojska ici u nova osvajanja, njime ce se evropska roba dopremati u Tursku, a ona istocnjackog porekla, zajedno s poljoprivrednim viskovima balkanskog podrucja, odnositi na trzista Srednje i Zapadne Evrope, njime ce se, najzad, odrzavati veza ne samo sa perifernim oblastima Carstva nego i sa evropskim drzavama. Osim toga, u Beogradu, Nisu i Sofiji – znacajnim saobracajnim raskrsnicama – sticali su se vodeni putevi Panonske nizije, odnosno unutrasnjosti Balkanskog poluostrva i jadranske obale. A iz Nisa se, opet, dopiralo do samog Solunskog zaliva. Mozda jos treba istaci da je na Carigradskom putu upaljena i pronosena i prva buktinja slobode na Balkanu.
Nekadasnji rimski put Via Egnatia bio je u tursko vreme najkraci put koji je vezivao Carigrad za njegove balkanske zapadne provincije i ove sa juznom Italijom.
Sa dalmatinske strane, putevi Dubrovacki, Kotorski, Splitski i onaj koji je isao od usca Neretve, imali su veliki trgovacki i kulturni znacaj sve do kraja 18. veka. Na juznom Jadranu imala su svoje ishodiste i vec pomenuta dva puta: onaj od Ljesa do Nisa i Zetski put.
Dubrovacki drum – Via de Ragusi, Via Ragusina – koji je vezivao cuvenu trgovacku Republiku i Nis, znacajnu balkansku raskrsnicu, zadrzao je, zahvaljujuci intenzivnoj dubrovackoj trgovini, svoj znacaj i u periodu turkokratije. Vodio je preko Trebinja, Gackog, Foce, Pljevalja, Prijepolja, Sjenice, Novog Pazara i Prokuplja u Nis. Buduci da nije imao vojni znacaj vremenom je sve vise propadao. Bio je izrazito karavanski put.
Vaznu ulogu, kako u srednjem veku tako i u turskom periodu, imao je drum koji je preko Vranjskog pomoravlja vezivao Kosovo sa Sofijom.
Bio je u upotrebi i put koji je isao obalom Dunava.
Svi ovi putevi imali su svoje pobocne ogranke, pa je tako iz Plovdiva jedan krak isao na Skoplje, a iz Bele Palanke i Nisa za Vidin. Jedan krak nekadasnje Via Egnatiae odvajao se prema Prevezi.